Ortoreksja, choć nie jest oficjalnie uznawana za zaburzenie jedzenia w klasyfikacjach medycznych takich jak DSM-5 czy ICD-10, zdobywa coraz większą uwagę jako potencjalnie szkodliwe zachowanie żywieniowe. Termin „ortoreksja” pochodzi z języka greckiego, gdzie „orto” oznacza prawidłowy, a „orexis” – apetyt. Został on wprowadzony w 1997 roku przez amerykańskiego lekarza Stevena Bratmana, aby opisać obsesyjne dążenie do spożywania wyłącznie zdrowej żywności. Jedzenie ma być jak najbardziej naturalne, czyste, zdrowe.
Osoby zagrożone ortoreksją często spędzają dużo czasu na planowaniu, kupowaniu i przygotowywaniu posiłków, unikając produktów zawierających konserwanty, cukry, tłuszcze, sól, pestycydy, GMO i inne substancje dodane. Chociaż na pierwszy rzut oka może się to wydawać pozytywną tendencją, ortoreksja prowadzi do rygorystycznych ograniczeń, które mogą negatywnie wpłynąć na zdrowie fizyczne i psychiczne, relacje społeczne oraz jakość życia.
Rygorystyczne eliminowanie z diety całych grup produktów może prowadzić do niedoborów składników odżywczych, witamin i minerałów, co z kolei może skutkować niedożywieniem i osłabieniem organizmu. Długotrwałe stosowanie się do wyjątkowo restrykcyjnej diety może prowadzić do problemów z sercem, osteoporozy, anemii i innych poważnych stanów zdrowotnych. Obsesja na punkcie zdrowego odżywiania może przyczynić się do unikania spotkań towarzyskich i rodzinnych, które wiążą się z jedzeniem nie do końca zdrowej żywności. Ortoreksja może być powiązana z lękiem, depresją, niską samooceną i zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnym, które wynikają z przekonania, że zjedzenie czegoś niezdrowego może bardzo negatywnie wpłynąć na organizm. Prawdopodobieństwo przekroczenia normy w zdrowym stylu żywienia dotyka najczęściej osoby borykające się z bulimią/anoreksją lub nadwagą/otyłością. Rodzice, których dzieci mierzą się z nadwagą mogą mieć skłonność do ortoreksji jeśli zbytnio fiksują się na redukcji masy ciała u podopiecznych.
Jak sobie pomóc?
Rozpoznanie problemu jest pierwszym krokiem do poprawy. Wsparcie ze strony profesjonalistów, takich jak dietetycy, psychologowie czy psychiatrzy, jest kluczowe w leczeniu ortoreksji. Terapia może pomóc w zrozumieniu i zmianie zachowań żywieniowych oraz w radzeniu sobie z lękiem związanym z jedzeniem.
Rozpoznanie i leczenie ortoreksji wymaga holistycznego podejścia, skupiającego się zarówno na aspektach żywieniowych, jak i psychologicznych. Podłożem ortoreksji może być lęk przed dojrzewaniem, perfekcjonizm, poczucie nieefektywności czy skłonność do stosowania restrykcyjnych diet. Ważne jest, aby pamiętać, że zdrowe odżywianie nie powinno ograniczać jakości życia, lecz je wspierać. Szczególnie jest to istotne w okresie życia jakim jest dojrzewanie, gdzie ciało przechodzi tak intensywne zmiany.