Są osoby, które mają potrzebę eksperymentowania z nowościami, sprawdzania swoich granic, testowania własnego organizmu. Uważa się, że duża otwartość na doświadczenia sprzyja także chęci poznania działania narkotyków, alkoholu czy dopalaczy.
Niewiele jest substancji, od których uzależnić można się od razu. W większości przypadków jest to proces, który przechodzi przez takie etapy jak: eksperymentowanie, używanie regularne, nadużywanie, a w końcu uzależnienie. Granica między poszczególnymi fazami jest bardzo płynna i cienka – zwykle trudno się zorientować, że coś, co jeszcze niedawno było tylko okazjonalnym dodatkiem do imprez, obecnie jest już niemalże codziennością. Tak działa ludzka psychika – długo wypiera problem, a umysł osoby uzależnionej jest w tym szczególnie dobrze wyspecjalizowany.
Uzależnienie wiąże się z charakterystycznymi objawami:
- przyjęcie substancji jest ważne i bardzo się do tego dąży, szuka pretekstu
- przyjmowanie używki jest regularne
- dąży się do zawierania znajomości, które mogą ułatwić dostęp do substancji psychoaktywnych
- pojawiają się problemy fizyczne i psychiczne, np. nadciśnienie, trudność z koncentracją, zaburzenia pamięci, kołatanie serca
- mimo przekonania, że ma się nad wszystkim kontrolę, nie udaje się zachować abstynencji
- wizja braku możliwości bycia pod wpływem narkotyków czy alkoholu budzi nerwowość, przerażenie
- trudność w kontakcie z bliskimi, którzy nie korzystają z substancji psychoaktywnych
- zaniedbywanie obowiązków, tracenie celów w życiu
Dlaczego ludzie sięgają po substancje psychoaktywne? Wśród odpowiedzi powtarzają się takie wątki: dają poczucie zrelaksowania, mogą przyczynić się do zwiększenia wydajności, pomagają uciec od rzeczywistości, zaspokajają ciekawość, dzięki nim można się odstresować, poczuć się kimś fajniejszym i bardziej lubianym. Decyzja o zażyciu narkotyku czy wypiciu alkoholu często związana jest z chęcią dopasowania się do towarzystwa – inni to robią, to czemu ja nie miałbym spróbować? Między innymi dlatego tak ważne jest, z jakimi osobami spędza się czas wolny – czy ciągną oni w dół czy w górę, czy zachęcają do rozwoju czy też do destrukcji.
Warto pamiętać, że pozytywne doznania są najczęściej bardzo krótkie w zestawieniu z negatywnymi konsekwencjami, z którymi musi się zmagać człowiek nadużywający czy uzależniony.
Uzależnienie od substancji psychoaktywnych leczy się w formie ambulatoryjnej (poradnie) lub stacjonarnej (kilkutygodniowe lub kilkumiesięczne przebywanie w ośrodku, bez możliwości opuszczania go).